مقالات

پیش گفتار اگر قسمتی کوتاه از تاریخ اسلام را در نظر بگیریم و تحولات آموزش آن را از آغاز بعثت تا نیم قرن بعد مورد دقت قرار دهیم، تحولی بسیار شگفت انگیز و غیر قابل باوری را مشاهده می کنیم. تحولی که در طول تاریخ و در تمامی گستره زمین نظایر کمی می توان برای آن سراغ گرفت. برای درک بهتر، کافی است نگاهی گذرا به دوره «جاهلیت» بیفکنیم تا عرب های بدوی را مشاهده کنیم که در بیابان های گرم عربستان به دنبال شترهای خویش از نقطه ای به نقطه دیگر در حال کوچ اند و تنها بهره شان…

اشاره دگرگونی اندیشه ها و عقاید لازمه قوه تفکر انسان است، و آن جا که محور معینی وجود نداشته باشد، این دگرگونی ممکن است تا بی نهایت ادامه پیدا کند، به گونه ای که با تولد هر فرد انسانی، باید منتظر ظهور عقیده ای تازه باشیم. اما ظهور ادیان و مذاهب و مکاتب مختلف، افکار بشری را حول محورهای خاصی به گردش درآورده اند و از پراکندگی بیش از حد جلوگیری کرده اند. در این میان، پیدایش اسلام به عنوان دین خاتم نقطه عطفی در تاریخ فکر بشری به وجود آورد؛ زیرا پیام نویدبخش خاتمیت این بود که کاروان خرد…

چکیده: گرچه کتب تاریخ‏‌نگاری، طبقات ‏نگاری را یکی از اصیل‏ ترین انواع و شعب تاریخ‏‌نگاری مسلمانان به شمار می‏ آورند، اما در کمتر نوشته تاریخ‏‌نگاری می‏ توان از مبانی و مبادی این شعبه سراغ گرفت تا آن‏جا که حتی تعریف مفهوم محوری «طبقه‏» را در این کتب نمی ‏توان یافت. از سوی دیگر، مقایسه حجم فراوان کتب طبقات‏ نگاری در رشته‏ های مختلف با حجم بسیار اندک مباحث مقدماتی این فن، چهره ‏ای ناهمگون از آن را به نمایش می ‏گذارد و با مراجعه به همین مباحث اندک، این نکته آشکار می‏ گردد که این حدیث‏ شناسان بودند که به…

چکیده: بررسى قراردادهاى خارجى میان دولت‏ ها و ملت ‏ها به ‏ویژه اگر در آستانه بروز تحولى عظیم در سرنوشت آن‏ها باشد، میتواند بسیارى از حقایق پنهان تاریخى را روشن سازد. در این راستا بررسى صلح ‏نامه‏ هاى مسلمانان با ایرانیان در آغاز فتح ایران واقعیت ‏هاى فراوانى را در جوانب مختلف سیاسى، فرهنگى، اعتقادى، اقتصادى و اخلاقى طرفین قرارداد فرا روى ما قرار میدهد، علاوه بر آن‏که میتواند محقق تاریخى را در تحلیل مسائل مهمى همچون علل پیروزى مسلمانان و پیشرفت اسلام و نیز جغرافیاى پیشرفت ‏یارى رساند. مقاله حاضر با مورد توجه قراردادن اهداف فوق، به جمع ‏آورى…

مقدمه الف) ضرورت بحث شاید در نظر ابتدایی، چنین تصور شود که با توجه به اینکه امام خمینی(ره) تالیف مستقلی در علم رجال از خود به جای نگذاشته است، از مبانی رجالی منسجمی نیز برخوردار نیست، و ممکن است عده ای نیز این مسئله را بهانه ای برای خدشه در مبانی فقهی امام(ره) قرار دهند و بدین وسیله، نظرهای فقهی ایشان و حتی درمواردی نظریه ولایت فقیه را که امام(ره) در اثبات آن از روایات نیز استفاده می کند، زیر سؤال ببرند. حتی ممکن است قدم را از این هم فراتر گذاشته و در کمال اجتهاد امام(ره) خدشه کنند، با…

مقدمه: نگرش تاریخی به نظریه های فقهی، در فهم چگونگی ظهور و بروز برداشت های مختلفی از منابع فقه نقش جدی دارد ریشه یابی هر نظریه و عوامل مؤثر در پیدایش آن دست آورد این بینش است. نظریه حکومت اسلامی نیز همچون بسیاری از دیگر نظریه های فقهی، مراحلی را گذرانده است، تا اینکه کامل ترین شکل آن امروزه موضوع بحث گردیده است بررسی دقیق این مراحل روشن می کند که…

گزینش سخنان امام(ره) چه در زمان حیات ایشان و چه پس از آن، به منظور بهره ‌برداری‌های خاص، امری معمول بوده است. این امر کم کم از حد تابلو نوشته ‌ها فراتر رفته، به درون روزنامه ‌ها و مجلات علمی، نیمه علمی و غیر علمی کشیده شد و حتی به این مقدار نیز بسنده نشد و به درون کتب علمی ـ فقهی که در زمینه اندیشه سیاسی امام تألیف شده است، نیز راه یافت. هدف اصلی این مقاله کوتاه، پاسخ به این سؤال مهم است که: در هنگام تعارض آثار و عبارات امام(ره) برای حل آن چه روشی را باید در…

مقدمه با مطالعه ۵۰ سال نخست تاریخ کوفه، با نام مساجد فراوانی بر می خوریم که در گوشه و کنار این شهر اسلامی پراکنده شده بودند. بیشتر این مساجد به وسیله قبیله های ساکن در این شهر و به منظور نماز گزاردن افراد قبیله ساخته شده بودند که از این جهت می توان آنها را مساجد قبیله ای به حساب آورد. بعضی از گزارش‌های تاریخی یکی از علل فراوانی مساجد کوفه را خلق و خوی تند و تعصبات قبیله ای دانسته اند، زیرا هر قبیله ای برای رقابت با قبایل دیگر دست به بنیان مسجدی برای خود می زد که…

چکیده مساجد، بی تردید مهمترین المان مذهبی شهرهای مسلمانان می باشد و این جمله خبری، خود که معنای کاملا متم ای دارد نخست اینکه، مسجد در طول قرون و اعصار همواره، مهمترین و غیر قابل رقابت ترین عنصر مذهبی شهر اسلامی بوده است و همواره در مقابل با دیگر کاربری های تجاری، حکومتی، مردم و نی راه ها و خیابان ها و کوچه ها و میدان ها، یک سر و گردن از دیگر عوامل قوی تر و وجیه تر بوده است. مسجد بهترین محل برای مومن است. در توصیف رابطه مسجد با مومن روایتی است که مثال مسجد و انسان…

مقدمه : بخش دوم: ابن غضائری و متّهمان به غلوّ، در «کتاب الضعفاء» 1. شخصیت «ابن غضائری» احمدبن حسین بن عبیداللّه بن ابراهیم غضائری معروف به «ابن غضائری» و مکنی به ابوالحسین، یکی از شخصیّت های بزرگ رجالی شیعه بوده که در نیمه دوم قرن چهارم و اوایل نیمه اول قرن پنجم هجری می زیسته است. پدرش حسین بن عبیداللّه نیز یکی از علمای بزرگ شیعه بود که شیخ طوسی و نجاشی نزد او تلمّذ نموده بودند. وفات او در سال 411هجری واقع شده است. غضائر، جمع «غضارة» و به معنای مهره های سفالین سبز رنگی است که برای دفع…

مقدمه شاید بتوان گفت واقعه عظیم و دردناک عاشورا موضوعی است که طی قرون متمادی بیشترین سهم تالیف در میان شیعه و بلکه در میان مسلمانان را از آن خود کرده است. اما در این میان، بخش ناچیزی از این آثار و تالیفات به بررسی اوضاع اجتماعی دنیای اسلام در زمان واقعه عموما، و شهر کوفه خصوصا، پرداخته است. در حالی که این بررسی می تواند به شناخت بیشتر علل و انگیزه های قیام امام حسین (علیه السلام) و نیز دلایل عدم موفقیت ظاهری آن کمک شایانی نماید. نوشته حاضر تلاش ناچیزی است در جهت مردم شناسی کوفه که طی…

چکیده: یكى از آفاتى كه بدون استثنا گریبان گیر همه ادیان و مذاهب و مكاتب، اعمّ از الهى و غیر الهى، در طول تاریخ شده است، پدیده غلوّ و افراط گرایى است؛ غلوّ درباره عقاید، بنیانگذاران، قهرمانان و یا پیروان یك دین و مكتب. عوامل این افراط گرایى را مى توان به دو بخش «عوامل درون دینى» مانند ملموس نبودن معارف بلند یك دین براى پیروان، عشق فراوان، جهل و نادانى پیروان، استفاده مادّى بعضى از منتسبین به دین از راه رواج عقاید غلوّآمیز و… و «عوامل برون دینى»، مانند ترویج عقاید افراطى از سوى دشمنان یك دین براى هموار…