در این دوره دو جریان با دو رویکرد مختلف حضور فعال داشت، جریان اول ائمه (علیه السلام) را همانند دیگر آدمیان دانسته و به بررسی جوانب مختلف زندگانی آنها با استفاده از داده های تاریخی می پرداخت. از سردمداران این جریان می توان از افرادی همچون عبید الله بن ابی رافع، ابان بن تغلب و هشام بن محمد کلبی نام بُرد. جریان مقابل ائمه (علیه السلام) را موجوداتی فرا بشری و فرا تاریخی دانسته که مسلّط بر جریان قوانین طبیعی بوده و در مناسبت های مختلف معجزات و خوارق عادت فراوانی از خود بروز می دهند. این جریان این تحقیق عهده دار بررسی سیر نوشته های امامیه پیرامون ابعاد مختلف زندگانی ائمه (علیه السلام) از آغاز تا پایان نیمه قرن قرن اول هجری می باشد. فصل اول این اثر که به بررسی اینگونه نوشته ها قبل از دوره غیبت صغری اختصاص داشت، این نتیجه را دریافت در آغاز به وسیله نقل برخی از احادیث که دلالت بر جایگاه رفیع امامان می کرد، تئوریزه شده و سپس به سراغ تاریخ رفته و با ذکر شواهد و قرائن به ظاهر تاریخی، مطالب تئوریزه شده مصداق یابی شد. این جریان از نیمه سوّم قرن دوّم حرکت خود را با عنوان کلّی دلائل نگاری ادامه داد که برای اثبات امامت امامان مختلف به جای ذکر مسائل علمی به بیان معجزات آنها می پرداختند. با بررسی سردمداران این جریان به نام افراد غالی یا متهم به غلوّ در سلسله اسناد گزارش های منسوب به آنها به طور فراوان برخورد می کنیم. از سردمداران این جریان در این دوره می توان از افرادی همچون جابر بن یزید جُعفی، عبد الرحمن بن کثیر هاشمی، محمد بن حسن بن جمهور، محمد بن علی صیرفی معروف به ابو سمینه و فارس بن حاتم قزوینی یاد کرد. فصل دوّم به پیگیری ادامه مسیر این دو رویکرد در دوره غیبت صغری با توجه به حساسیت های این دوره می پردازد و به این نتیجه می رسد که به علل مختلف، جریان دوّم توانست جریان اول را از صحنه بیرون رانده و خود معرکه گردان اصلی صحنه شود. از نکات مهم این دوره پیوستن برخی از بزرگترین شخصیت های حدیثی امامیه همچون محمد بن حسن صفار و محمد بن یعقوب کلینی به این جریان در بخش اول یعنی روایات مربوط به تئوریزه کردن این دیدگاه می باشد، در حالیکه این دو تن به ذکر شواهد و مصادیق به صورت گسترده اقدام نکردند و معدود مصادیق ذکر شده در اینگونه کتاب‌ها تا حد زیادی از عقلانیت مناسبی برخوردار می باشند. آغاز غیبت صغری تا پایان قرن چهارم از آنجا که به جهت آنکه امامیه با امامت امام غایب به صورت مطلق مواجه شد، ویژگی‌های خاصی خود را داشت، توانست فصل سوم این تحقیق را به خود اختصاص دهد.
منو