همزمان با فرا رسیدن نیمه شعبان و ولادت امام زمان عجل الله تعالی فرجه، سایت دانشنامه اهل بیت (علیهم السلام)، زیر نظر پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی وابسته به دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم با مدیریت آقای دکتر نعمت الله صفری فروشانی، به آدرس ahlebeitpedia.com به شکل مجازی، رونمایی شد.
معرفی دانشنامه اهلبیت (ع)
مقدمه
دانشنامه اهلبیت (ع) زیر نظر پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی وابسته به دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم تأسیس گردیده است.
این دانشنامه مجموع اطلاعات روشمند و علمی با محوریت چهارده معصوم (ع) را در برمی‌گیرد، از این‌رو شخصیت‌ها، خاندان‌ها، شهرها و مکان‌ها، مفاهیم کلامی، قرآنی، سیاسی، اجتماعی، فقهی، اخلاقی و… مرتبط با اهلبیت (ع) در این مجموعه موردتوجه قرار خواهد گرفت.
ضرورت
لزوم دسترسی سریع و آسان به مرجعی متقن و معتبر برای شناخت شخصیت و آموزه‌های اهلبیت (ع) در سطح ملی و بین‌المللی و ارائه مجموعه علمی و جامع در این زمینه با توجه به فقدان اثری با این ویژگی‌ها ضرورت تدوین دانشنامه را محرز می‌سازد.
اهداف
۱. تبیین مستند و پویا از تعالیم و شخصیت اهلبیت (ع) در راستای دفاع عالمانه از ایشان
۲. باز‌آرایی تعالیم اهلبیت (ع) با توجه به نیازهای معاصر
۳. توسعه و تحکیم آموزه‌های اهلبیت (ع)
۴. زدودن غبار جهل و خرافات از معارف اهلبیت (ع)
۵. تبیین جایگاه اهلبیت (ع) در علوم
۶. پاسخ‌گویی روشمند و علمی به سؤالات و شبهات مطرح در عرصه ملی و بین‌المللی در زمینه سیره و آموزه‌های اهلبیت (ع)
۷. بازشناسی ابعاد گوناگون سیره و تاریخ اهلبیت (ع)
۸. شناسایی و ارزیابی میراث علمی اهلبیت (ع) و آثار مرتبط با ایشان
سیاست‌ها
۱. توجه به نیازهای فکری، اجتماعی و فرهنگیِ ملی و بین‌المللی
۲. به‌کارگیری ادبیات علمی و دوری از ادبیات خطابی
۳. پایبندی به تقریب وحدت امت اسلامی
۴. توجه به مباحث تطبیقی در موارد نیاز
۵. بهره‌گیری از ظرفیت‌های علمی حوزه و پژوهشگاه
۶. اهتمام به نوآوری در ساختار مباحث، تحلیل‌ها، جمع‌بندی و نتیجه‌گیری
۷. پرهیز از طرح آراء و دیدگاه‌های موهوم و شبهه زا مگر در مواردی که طرح و نقد آن‌ها ضروری به نظر می رسد.
۸. تأکید بر محوریت اهلبیت (ع) در نگارش مقالات
مخاطبان
دانشنامه با هدف تهیه مرجعی علمی و معتبر برای پژوهشگران، کارشناسان رشته‌های علوم اسلامی و انسانی و دانشجویان با قابلیت ارائه در سطح جهانی تدوین می‌شود. هرچند عموم علاقه‌مندان متناسب با دانش خود می‌توانند از آن بهره ببرند.
عرضه
۱. دانشنامه به دو صورت کاغذی و الکترونیکی ارائه می‌شود.
۲. همه مقالات دانشنامه به‌تدریج پس از انتشار کاغذی بر روی سایت دانشنامه گذاشته می‌شود.
۳. نسخه اصلی دانشنامه به زبان فارسی، به‌تدریج و جلد به جلد منتشر می‌شود.
سایت دانشنامه
سایت دانشنامه اهلبیت (ع) نیز به هدف بازنمایی مطالب دانشنامه و معرفی منابع مناسب برای تحقیقات اهل‌بیتی (ع) در پاییز ۹۳ آغاز به کار نموده است. عنایت به نکات زیر ضرورت ایجاد چنین سایتی را به‌خوبی نشان می‌دهد:
* لزوم گام برداشتن در فضای مجازی؛
* عدم غنای مطلوب فعالیت‌های اهل‌بیتی در فضای مجازی؛
* ارائه مقالات دانشنامه در فضای مجازی؛
* ایجاد سامانه‌ای برای پیشنهاد و ارسال و دریافت مداخل؛
چنان‌که در مورد اهداف «اطلاع‌رسانی صحیح، مطلوب و به‌موقع از فعالیت‌های دانشنامه»، «بازنمایی مطلوب فعالیت‌های نوشتاری دانشنامه در فضای مجازی» و «ایجاد فضایی علمی برای مدخل نویسان و دیگر پژوهشگران حوزه تاریخ اهلبیت (ع) برای دسترسی به منابع موردنظر» نیز موردتوجه بوده است.
معرفی بخش‌های سایت
سایت دانشنامه به دو بخش کلی «منوی اصلی» و «بانک اطلاعات» تقسیم شده است.
منوی اصلی سایت مشتمل بر موارد زیر است:
اخبار
سایت دانشنامه اهلبیت (ع) رویکرد خبری ندارد؛ اما به‌تناسب به معرفی بخش‌های مختلف دانشنامه و اخبار مرتبط با پژوهش‌های فاخر درباره اهلبیت (ع) خواهد پرداخت. چنان‌که در این قسمت اخبار فراخوان‌های پژوهشی مرتبط با اهلبیت (ع) و چکیده‌ای از جلسات مرتبط با معصومان (ع) قرار می‌گیرد.
شورای علمی
شورای علمی دانشنامه متشکل از ۱۳ نفر می‌باشد که تعیین و تصویب مداخل و برنامه‌های کلان دانشنامه را بر عهده دارند. در این قسمت رزومه کامل تک‌تک اعضای شورا به همراه امکان دریافت و یا مشاهده مقالات آنان وجود دارد.
مدخل‌ها
عنوان مداخل دانشنامه به شکل الفبایی و دسته‌بندی موضوعی در این بخش عرضه خواهد شد. همچنین اصل مداخل پس از نگارش و چاپ، به شکل الکترونیکی در این قسمت قرار خواهند گرفت. همچنین مطالب مرتبط به هر مدخل در بخش‌های دیگر همچون مقالات، پایان‌نامه‌ها، دانشنامه‌ها و… در ذیل آن به شکل لینک قرار خواهد گرفت تا دسترسی به مطالب مرتبط با مدخل‌ها آسان‌تر شود.
بانک اطلاعات دانشنامه نیز مشتمل بر موارد زیر می‌باشد:
دانشنامه‌ها و دائرهالمعارفها
این بخش با تقسیم کار به ۶ بخش یعنی «دائرهالمعارفها»، «دانشنامه‌ها»، «موسوعه‌ها»، «معجم‌ها»، «مسندها» و «متفرقه» گردآمده است و با هدف معرفی جامع و مطلوب آثار مرتبط با اهلبیت (ع) به احصاء و معرفی تطبیقی و تفصیلی و یا اجمالی نگاشته‌های مذکور خواهد پرداخت. در این بین سه اثر یعنی «دانشنامه جهان اسلام»، «دائره‌المعارف بزرگ اسلامی» و «دائره‌المعارف تشیع» مورد بررسی تطبیقی قرارگرفته‌اند. بدین معنا که مداخل دانشنامه با مجلدات منتشرشده از این آثار به شکل تطبیقی مقایسه شده و اگر مداخلی همنام و یا مشابه با مداخل دانشنامه در آثار وجود داشته باشد، معرفی و در صورت امکان متن کامل آن در اختیار خوانندگان قرار خواهد گرفت. این کار بدین‌جهت صورت گرفته است که از موازی کاری خودداری شده و درعین‌حال نشان می‌دهد که تعداد زیادی از مداخل دانشنامه در این آثار وجود ندارد. در کنار این بررسی تطبیقی به معرفی تفصیلی و اجمالی دیگر آثار، بالأخص دانشنامه‌هایی با عناوین اهل‌بیتی (ع) خواهیم پرداخت که به‌مرور در سایت بارگذاری شده و به خوانندگان عرضه خواهد شد.
مقالات
بخش مقالات به سه کلان بخش یعنی «تاریخی»، «کلامی – اجتماعی» و «فقهی – اخلاقی» تقسیم می‌شود که هرکدام از این بخش‌ها نیز به‌تناسب موضوع دسته‌بندی شده و شامل مقالات مرتبط به مداخل دانشنامه اهلبیت (ع) خواهد بود. در ضمن تابه‌حال بیش از ۶۰۰ مقاله در مورد اهلبیت (ع) – که در زیرمجموعه تاریخ قرار می‌گیرند، – جمع‌آوری شده است. نمایش مقالات نیز به شکل جدولی بوده و با کلیک بر روی عنوان هر مقاله می‌توان به چکیده و کلیدواژه آن دسترسی یافت؛ چنان‌که امکان دریافت اصل مقاله به‌صورت کاملاً رایگان در اختیار بازدیدکنندگان قرار گرفته است. از مزیت‌های این بخش آشنایی علاقه‌مندان به پژوهش درباره‌ی اهلبیت (ع) با مقالات فاخر در این موضوع بوده است، به‌گونه‌ای که در کنار ذکر نویسنده و مشخصات نشر، می‌توان به آدرس اینترنتی مقاله و رتبه پژوهشی مقاله نیز دست پیدا کرد.
هدف ابتدایی بخش مقالات در ابتدا جمع‌آوری مقالات مرتبط با خود اهلبیت (ع) بوده و سپس مقالات دیگر مداخل تاریخی دانشنامه و همچنین مدخل‌های کلامی و فقهی در سایت قرار خواهند گرفت.
پایان‌نامه‌ها
در بخش پایان‌نامه‌های سایت نیز می‌توان همان دسته‌بندی مقالات را مشاهده کرد با این تفاوت که در این بخش علاوه بر مشخصات کامل پایان‌نامه‌ها، امکان مطالعه چکیده و کلیدواژه و در برخی از موارد فهرست مطالب هر پایان‌نامه وجود دارد.
ازآنجاکه امکان درج و نمایش اصل هیچ پایان‌نامه‌ای در هیچ سایتی وجود ندارد، سایت دانشنامه با احصاء و قرار دادن مقالات مرتبط با هر پایان‌نامه در ذیل آن، تلاش کرده است تا در حد توان نظرات نویسندگان پایان‌نامه‌ها را بازتاب دهد.
كتاب‌ها
در بخش کتاب‌ها تابه‌حال بالغ بر دو هزار کتاب احصاء شده که بعد از پالایش و انتخاب بهترین آثار در نسخه‌ها و فازهای بعدی سایت به‌صورت گسترده‌ای معرفی و بازشناسی خواهد شد.
سایت‌ها
در این قسمت تلاش شده است که تا سایت‌های مربوط به اهلبیت (ع) معرفی شده و امتیازات آنان قید گردد
نرم‌افزارها
در بخش نرم‌افزارها دو نرم‌افزار «قائمیه» و «سیره معصومان» به‌عنوان مهم‌ترین نرم‌افزارهایی که به‌صورت مستقیم به اهلبیت (ع) می‌پردازند توجه شده که نرم‌افزار قائمیه با گستردگی بیشتری موردعنایت قرار گرفته است.