مقالات

بررسی انتقادی ادعای عدم ناپسندی برهنگی سر و گردن در روزگار پیامبر «صلی الله علیه و آله» (با تکیه بر مبانی قرآن شناختی و شواهد تاریخی)
چکیده نظریه «حجاب حداقلی» مبتنی بر نظریه «حداقلی فرمان الهی» بر آن است که قبح اخلاقی عدم پوشش اسلامی را بکاهد. تاخیر در نزول آیات مربوط به حجاب، طواف عریان، نحوه پوشش حاجیان در مناسک حج، برهنگی اصحاب صفه و عدم واکنش شریعت اسلام نسبت به برهنگی از ادله مدافعان این دیدگاه است. این پژوهش به روش تحلیل انتقادی و با بهره گیری از منابع کتابخانه ای ازجمله آثار بنایی و بیانی صاحبان این نظر، به بررسی و رد دلایل ایشان پرداخته است. یافته های پژوهش بیانگر آن است که برهنگی اعم از برهنگی کامل و برهنگی سر و گردن…
ادامه مطلب »
دلایل پیشنهاد عبد الله بن عباس از سوی امیرالمؤمنین (ع) به عنوان حَکَم در واقعۀ حکمیت (با تأکید بر نهج البلاغه)
چکیده یکی از مهمترین وقایع دوران حکومت امیرالمؤمنین (ع) واقعه حکمیت می باشد که در مقطع پایانی جنگ صفین مطرح شد و مدتی پس از آن به وقوع پیوست. شایسته است این واقعه با توجه به مؤلفه های مختلف تاریخی مورد تحلیل و بررسی قرار گیرد بررسی شخصیتهای تأثیر گذار از میان یاران آن حضرت از مهمترین آن مؤلفه ها می باشد. یکی از آن شخصیتها «عبد الله بن عباس» است. از جمله نکات قابل توجه درباره وی آنست که او در مرحله انتخاب حَکَمین، گزینه پیشنهادی امیرالمؤمنین (ع) به عنوان حَکَم (داور) می باشد. سؤال اصلی این مقاله، چرایی…
ادامه مطلب »
تقابل علی (ع) و معاویه در روایت های عثمانیه و ابن تیمیه: مطالعه ای مقایسه ای
چکیده ظهور اندیشه عثمانیه و نفوذ و گسترش آن در همه دانش های اسلامی از جمله تاریخ به شکل گیری مکتب تاریخ نگاری عثمانیه انجامید. ابن تیمیه عالم سنی سده هفتمی یکی از متاثران از اندیشه و مکتب عثمانیه بود که البته درباره شماری از رویدادهای تاریخ صدر اسلام صاحب دیدگاه های خاص خود است. این مقاله که با روش مقایسه ای نگاشته شده، به دنبال آن است که با استقصای موارد تمایز و تشابه میان تاریخ نگاری عثمانیه و ابن تیمیه در موضوع تقابل علی (ع) و معاویه، به شناخت عمیق تر از گرایش های آنان دست یابد. نتایج…
ادامه مطلب »
کاربست رازداری در سیره معاشرتی امام صادق(ع) در راستای حفظ شیعیان از آسیب های اجتماعی با تکیه به روایات کتاب وسائل الشیعه
چکیده یکی از ابعاد سیره امام صادق(ع)، سیره معاشرتی حضرت با شیعیان است. امام(ع) در سیره معاشرتی خود با شیعیان، به آسیب شناسی اجتماعی آنان پرداخت و در راستای حفظ شیعیان از چنین آسیب هایی، با کاربست رازداری و تقیه و کتمان سِر، به بایسته ها و راهکارها و آثار و پیامدهای این آسیب ها اقدام نمود. این نوشتار، عهده دار نقش رازداری در سیره معاشرتی امام صادق(ع) در جهت حفظ شیعیان از آسیب های اجتماعی با تکیه به روایات کتاب وسائل الشیعه است. برای این هدف، با روش توصیفی تحلیلی و با ارجاع به منابع روایی تاریخی، به آسیب…
ادامه مطلب »
اصول حاکم بر استخدام وسیله در سیره سیاسی امام علی (ع)
چکیده سخن از «هدف و وسیله» و کیفیت گزینش وسیله از بین وسایل و ابزارهای موثر در تحقق هدف، یکی از پر چالش ترین موضوعات در عرصه های مدیریتی و مخصوصا سیاسی و حکومتی است و از دیرباز نظریات متعددی را به خود اختصاص داده است. این مساله مخصوصا در تزاحم ها، که وسایل نامشروع و غیر اخلاقی خود نمایی بیشتری دارد اهمیتی دو چندان پیدا می کند چرا که در ظاهر کم هزینه ترین و سریع ترین وسایل رساننده به اهداف به شمار می آیند. بررسی سیره سیاسی امام علی (ع) در چرایی انتخاب برخی از وسایل، از میان…
ادامه مطلب »
تطور تاریخی مفهوم «اهل البیت» از قرن اول تا هفتم هجری قمری
چکیده تعبیر «اهل البیت» یکی از تعابیر کلیدی در شناخت آموزه های شیعی است. این تعبیر در طول تاریخ دچار تطور مفهومی شده است. علت این تطور تاثیر کارکردهای فرهنگی، اجتماعی و سیاسی آن در حوادث تاریخی است. در نوشتار حاضر، تطور مفهومی این تعبیر در هفت قرن نخست هجری و در چهار دوره نبوی، خلفای راشدین، خلافت اموی و خلافت عباسیان بررسی می شود. به نظر می رسد در تمام دوره ها مفهوم «اهل البیت» میان معنای لغوی، قبیله ای، عقیدتی و دینی داد و ستد می شده است. سرانجام، در قرن هفتم هجری مفهوم حقیقی «اهل البیت» در…
ادامه مطلب »
بازشناسی تاریخی سیر تطور معنای اصطلاح «رافضه» در سه سده نخست هجری
چکیده اصطلاح «رافضه» در سده های نخستین بسیار به کار رفته است. این عنوان برای شناساندن گروه های شیعی در سده نخست بوده و با گذر زمان در سده های دوم و سوم فراگیر شده است. درباره این اصطلاح داوری های گوناگون، و گاه متضاد، شده است. معنای اصلی این اصطلاح با گذر زمان دچار تطور شده و معانی دیگری به آن افزوده شده است. پرسش اصلی این است که: عنوان «رافضه» در سه سده نخست چه سیر معنایی ای داشته و نخستین کاربردش چه بوده است؟ فرضیه اصلی این است که معنای اصلی «رفض»، ناروا شمردن خلافت شیخین بوده…
ادامه مطلب »
تحلیل و نقد تاریخی نظریه مسئله نبودگی حجاب در قرن اول هجری – قمری
چکیده حجاب و مسئله موضوعیت و بودگی آن در قرن اول هجری- قمری ازجمله مباحث مبنایی پوشش و حجاب بانوان است. پژوهش حاضر به روش اسنادی- تحلیلی و با هدف بررسی و تحلیل مستندات تاریخی در مسئله پوشش زنان در قرن اول هجری- قمری و نوع رویارویی پیامبر(ص) و دیگر پیشوایان دینی صدر اسلام با بی حجابی و ناپوشیدگی زنان انجام شد. بدین منظور کلیه منابع مکتوب علمی اعم از کتب و مقالات و گزارش های مربوطه بررسی گردید و این ادعا که نبود گزارشی تاریخی از مخالفت و مقابله پیامبر(ص) و پیشوایان دینی صدر اسلام با بی حجابی و…
ادامه مطلب »
دراسه أنثرُوبُولوجیّه للکوفه
چکیده إنَّ استخدام الدراسات التحلیلیّه للتاریخ – لا سیّما فی مجال دراسات التاریخ لأهل البیت – یعود بالنفع العظیم على الباحث المتحرّر، وتُظهر دراسات کهذه أنَّ العدید من الأحداث التاریخیّه المتعلّقه بتاریخ أهل البیت لم تعتمد أبدًا علی عاملٍ واحدٍ، وإنَّ الاکتفاء بعاملٍ منفردٍ معیّنٍ فی هذا المجال، یُعتبر خطأً إستراتیجیًّا علی المدی الطویل؛ فإنَّ معرفه المزید عن الأحداث المتعلّقه بالأئمه الثلاثه الأوائل، وخاصّه دراسه عاشوراء، سوف یمنح مزیدًا من العمق لمثل هذه الدراسات. وأمّا ما تمّت دراسته فی هذا المقال بالطریقه التاریخیّه، فهو توسیع الدراسه إلى سیاقات مختلفه سیاسیّه واجتماعیّه واقتصادیّه وإداریّه وحتّى نفسیّه؛ بُغیه اکتشاف أسباب وقوع عاشوراء،…
ادامه مطلب »
رسالة فی التقیه
رسالة فی التقیه، رساله‌ای استدلالی درباره قاعده فقهی تقیه از امام‌خمینی؛ عربی. بسیاری از فقها به واسطه روایاتی که از ائمه(ع) صادر شده، فصلی از کتاب‌های فقهی خود را به تقیه و احکام آن اختصاص داده‌اند و یا ضمن ابواب گوناگون فقهی به آن پرداخته‌اند. امام‌خمینی نیز به سبک فقها و البته با تفاوت‌هایی، رسالة فی التقیه را تألیف کرده و نگارش آن را در سال ۱۳۳۳ ش به‌پایان برده است. این رساله دربردارنده مباحث نو و متفاوتی است و ازجمله مباحث ابتکاری این رساله، تقسیم‌های تقیه است. یکی از شاگردان امام‌خمینی رساله تقیه را نخستین‌‌ بار در سال ۱۳۴۳ش…
ادامه مطلب »
واکاوی چرایی همتایی حمزه بن عبد المطلب (س) و جعفر بن ابی طالب (س) در کلام اهل بیت (ع)
چکیده همتایی حمزه بن عبدالمطلب(د. 3ق) و جعفر بن ابی طالب(د. 8ق)، در روایات اهل بیت(ع)، بیانگر مقام و منزلت ایشان و نیز نقش و جایگاهی است که در صدر اسلام داشته اند. از سوی دیگر، یادکرد حضرت علی(ع)، از حمزه(س) و جعفر(س) در مسأله خلافت مبتنی بر اینکه اگر این دو تن بودند خلافت مسیر دیگری را طی می کرد، بیانگر امکان تاثیرگذاری ایشان بر جامعه است. از این رو، چرایی همتایی حمزه(س) و جعفر(س) در کلام اهل بیت(ع) پرسشی است که نوشتار حاضر به آن خواهد پرداخت. به همین منظور، داده های مرتبط با مسأله پژوهش گردآوری و…
ادامه مطلب »
سقیفه در تاریخ نگاری بلاذری با تأکید بر أنساب الأشراف
چکیده سقیفه، مهم ترین رویداد تاریخ اسلام بعد از رحلت پیامبر(ص)، در منابع تاریخی از جایگاه خاصی برخوردار است و ابعاد مختلف آن، تحقیقات علمى فراوانى را به خود اختصاص داده است. در بررسی این جریان، نگاه دقیق تر به گزارش های مورخان اوّلیه، اهمیتی ویژه دارد. بلاذری (279ق) در أنساب الأشراف کوشیده است آثار محدثان و اخباریان قدیم را به صورت گسترده گرد آورد و به ضبط و ثبت اخبار سقیفه بپردازد. این نوشتار، با روش تحلیل محتوا به کالبدشکافی گزارش های بلاذری درباره سقیفه دست زده و بر آن است با شکستن قالب های کلیشه ای گزارش های…
ادامه مطلب »