نشست علمی «جایگاه غدیر در منابع اسلامی و گونه شناسی شبهات» در سالن شهید صدر مجتمع آموزش عالی امام خمینی(ره) قم برگزار شد.
در ابتدای این نشست علمی، حجت الاسلام والمسلمین رفیعی به تبیین جایگاه غدیر در منابع اسلامی پرداخت و گفت: بحث علمی و پاسخ گویی به شبهات غدیر از مهمترین کارهایی است که برای ترویج غدیر باید انجام شود و باید در این مسیر تلاش فراوانی انجام داد.
او افزود: یکی دیگر از وظایف ما بزرگداشت غدیر از طریق فعالیت های شعاری و برگزاری جشن هاست و همانگونه که امام رضا(ع) در حدیث مفصلی به معرفی غدیر پرداختند، باید این روز را همانند عاشورا و اربعین جهانی کنیم.
عضو هیأت علمی جامعه المصطفی خاطرنشان کرد: ما به عنوان شیعه باید دفاع از امیرمؤمنان و غدیر را به صورت علمی و منطقی انجام داده و توانایی پاسخ به شبهات پیرامون غدیر را داشته باشیم که این مسأله مستلزم جهد و تلاش علمی در این زمینه است.
در ادامه این نشست علمی، دکتر نعمت‌الله صفری فروشانی، مدیر دانشنامه اهل‌بیت(علیهم السلام) و عضو هیئت علمی المصطفی، با اشاره به میلاد امام هادی(ع) گفت: ائمه آخر ما یعنی ابن الرضا(ع) واقعا مظلوم در میان شیعه هستند و در مجالس نیز مطالب قابل توجهی برای آنان بیان نمی‌شود.
او افزود: امام هادی(ع) در عراق زندگی کردند و موقعیت زمانی ایشان بسیار دشوار و حساس بود زیرا ترجمه کتب از یونان در اوج و شبهات بسیاری در سرزمین اسلامی گسترش یافته بود و موضوعاتی مانند خلق و قدم قرآن و … مطرح می‌شد، ولی امام به خوبی شیعه را از این مسایل نجات داد.
دکتر صفری فروشانی با اشاره به امامت ۳۴ ساله این امام عزیز بیان کرد: هنوز اطلاعات جامعه شیعه به خصوص طلاب از این امام زیاد نیست در حالی که میراث علمی زیادی از این امام به خصوص در بعد زیارات باقی مانده است.
عضو هیئت علمی المصطفی تاکید کرد: این امام بیشترین تاثیر را در سازمان وکالت داشتند و این سازمان در بسیاری از مناطق اسلامی گسترش یافت و زمینه‌ای برای غیبت فراهم شد که وقتی امام نیست شیعه بتواند خودکفا باشد و خودش را اداره کند.
او با تاکید بر مطالعات تاریخی در مورد ائمه(ع) به عنوان امری بدیهی در وظایف شیعه به بحث غدیر اشاره کرد و گفت: غدیر از چند منظر و رشته مانند حدیث و رجال و … می‌تواند مورد بحث قرار گیرد و موضوعاتی مانند سند حدیث غدیر و این که چه افرادی آن را نقل کرده اند و … می تواند در آن مطرح شود.
صفری فروشانی با بیان اینکه پیامبر امام را با خودش مقایسه و علی را اولی به انفس می‌داند اظهار کرد: موضع کلامی ما در این مسئله سبب شده تا اهل سنت در مورد کلمه «مولی» تعابیر نادرستی داشته باشند، لذا کارکرد علم کلام بسیار مهم است.
استاد حوزه و دانشگاه با اشاره به کارکرد تفسیر قرآن در تبیین مسئله غدیر عنوان کرد: آیه ابلاغ در این زمینه نازل شده و در ذیل آن تفاسیر گوناگونی در تاریخ اسلام شکل گرفته است؛ ما سه آیه از جمله این آیه و آیات اکمال و ولایت را در هم مورد امامت داریم که جالب است بدانیم این سه آیه هم در سوره مبارکه مائده است که شاید بتوانیم آن را سوره امامت و ولایت بدانیم و جالب این سوره از آخرین سوره‌های نازل شده است.
مدیر دانشنامه اهل‌بیت(علیهم السلام) با اشاره به کارکرد ادبیات و لغت‌شناسی در مسئله غدیر اظهار کرد: بررسی اینکه پیامبر با چه سبکی مسئله غدیر را مطرح کردند و چگونه اعتراف گرفتند و اینکه آیا برای اثبات محبت این سبک نیاز بوده است یا خیر و … در این علم صورت می گیرد.
او با اشاره به نقش علم تاریخ در بررسی مسئله غدیر با بیان اینکه تاریخ به دو بخش نقلی و تحلیل قابل تقسیم است، تصریح کرد: در مسئله غدیر نباید تنها به سطور سیاه توجه کنیم بلکه باید به سطور سفیدی که در کتب نیامده توجه و در تحلیل غدیر آن را به کار ببندیم.
عضو هیئت علمی المصطفی افزود: ما اگر تبیین درستی برای غدیر داشته باشیم اصولا زمینه بسیاری از شبهات منتفی خواهد شد؛ تبیین دقیق تبیینی است که بر محکمات تکیه دارد و از شواهد و قرائن نیز به خوبی استفاده می کند و سعی در کشف و به دست آوردن حلقه‌های مفقوده دارد.
او با بیان اینکه در غدیر حلقات مفقوده و کمتر مورد توجه وجود دارد به تاریخی‌ترین بخش آیه ابلاغ یعنی «یعصمک من الناس» اشاره و بیان کرد: بهترین راه برای استدلال، تبیین یک موضوع است که متاسفانه کسانی مانند کلبرگ و مستشرقان در نقد تشیع بهتر از ما از این روش استفاده کرده اند.
صفری فروشانی عنوان کرد: اگر بخواهیم تبیین تاریخی دقیقی از غدیر داشته باشیم باید حتما فرمایشات پیامبر قبل از غدیر و جایگاه امام قبل از این واقعه را بررسی کنیم.
این محقق و پژوهشگر دینی بیان کرد: احادیث فراوانی وجود دارد که زمینه سازی برای غدیر کرده و به بیان فضایل و جایگاه حضرت پرداخته است اگر چه هنوز پیامبر(ص) در دوره‌ای هستند که به سراغ جعل و نصب نرفته است لذا حدیث غدیر تفاوت ماهوی با احادیث دیگر دارد.
این استاد حوزه و دانشگاه با توجه به مشاهده قرائن و بررسی روایات پیرامونی غدیر از جمله صحابی امام علی(ع) عنوان کرد: یکسری احادیث داریم که توجه کمتری به آن شده ولی در مورد افراد شاخص جناح امام علی(ع) صادر شده است که شاخصترین آنان عمار و اباذر و سلمان و … است.
او تاکید کرد: در این راستا مهمترین حدیث در مورد عمار بیان شده که فرمود «الحق مع عمار و عمار مع الحق» اگر کسی به این روایت توجه داشته باشد در این صورت این پرسش را باید پاسخ دهند که ایشان در سقیفه چرا کنار زده شدند.
عضو هیئت علمی المصطفی با اشاره به احادیث مجموعی در مورد یاران امام علی(ع) افزود: در این روایات بیان شده که بهشت مشتاق ۳ و ۴ و هفت نفر است یعنی روایات متعددی وجود دارد که مصادیق همگی این روایت، یاران امام هستند و نخ تسبیح این جناح نیز امام هستند.
صفری فروشانی تصریح کرد: این گونه احادیث با این مقدار فراوانی را در مورد دیگران نداریم و حتی در مورد عشره مبشره که علمای اهل سنت آن را در فضیلت خلفا به کار می برند باید گفت که راوی این حدیث زیدبن سعید بن نفیل است؛ خداوند ده نفر را به بهشت بشارت داد که از جمله سه خلیفه در آن بودند و ترکیب افرادی که در این روایت بیان شده نشان دهنده جعلی بودن آن است.
او با اشاره به اقدامات متعدد پیامبر(ص) برای زمینه‌سازی امامت امام در غدیر و طرح این مسئله با وجود نگرانی‌های متعدد ایشان خود، اثبات کننده غدیر است.
استاد و محقق تاریخ اسلام بیان کرد: ایشان پیامبر(ص) جناح امام علی(ع) را با بیان روایاتی در فضیلت آنان تقویت می‌کردند؛ تا زمینه سازی برای غدیر کرده باشند ولی تلقی عرب جاهلی آن دوره در تبعیت از تصمیمات سیاسی و اجتماعی پیامبر(ص) تلقی تبعیت محض نبوده است.
او افزود: پیامبر وقتی در بالین بیماری بود؛ آخرین خواسته خود را مطرح فرمودند اما کار به جایی رسید که گفتند او دیوانه شده است؛ بنابراین هنوز ولایت و نصب که در عرب سابقه ندارد جا نیفتاده است و در اینجاست که «یعصمک من الناس» بروز بیشتری می یابد و پیامبر(ص) با تمامی این کاستی‌های جامعه عربی آن دوره تنها به انجام وظیفه خود یعنی ابلاغ می پردازند از این رو آنچه در تفسیر این بخش آیه شایسته است گفته شود این است که «یعصمک» نه برای دین و ولایت بلکه این بود که خدا پیامبر(ص) را از شر مردم محفوظ می‌دارد.
مدیر دانشنامه اهل‌بیت(علیهم السلام) با بیان اینکه تاریخ در ۷۰ روز بعد از غدیر تا وفات پیامبر(ص) ساکت ساکت و خفقان گرفته است تصریح کرد: ما معتقدیم این دو ماه حلقه مفقوده است و مسایل زیادی مطرح شده ولی تاریخ جرئت نکرده است بگوید زیرا تاریخ نگاران اولیه در جناح های مخالف امام علی(ع) بودند و از طرفی چون خودشان در امتحان رفوزه شده بودند و داستان رفوزگی خود را نمی توانستند به صفحات تاریخ بکشانند و نتیجه آن از بین رفتن غدیر و جایگزینی سقیفه شد.
او افزود: پیامبر(ص) برای این دوره خفقان، قلم و دوات درخواست کردند تا مسئله ولایت در تاریخ بماند ولی آن سرنوشت رخ داد و از طرفی در ماجرای جیش اسامه نیز حوادث جالبی رخ داد و آن اینکه پیامبر خواستند تا تعصبات جاهلی مانند تبعیت یک شیخ از یک جوان مانند اسامه را بشکنند ولی این طراحی پیامبر نیز با مخالفت همین شیوخ به نتیجه نرسید.
صفری فروشانی با تاکید بر تاریخ و زمان بندی احادیث عنوان کرد: اگر تاریخ ذکر یک حدیث مشخص شود کارکرد بسیار زیادی کلامی خواهد داشت از این رو طلاب باید در این زمینه ها مجدانه تحقیق کنند.
منبع: شفقنا
