چکیده
مساجد، بی تردید مهمترین المان مذهبی شهرهای مسلمانان می باشد و این جمله خبری، خود که معنای کاملا متم ای دارد نخست اینکه، مسجد در طول قرون و اعصار همواره، مهمترین و غیر قابل رقابت ترین عنصر مذهبی شهر اسلامی بوده است و همواره در مقابل با دیگر کاربری های تجاری، حکومتی، مردم و نی راه ها و خیابان ها و کوچه ها و میدان ها، یک سر و گردن از دیگر عوامل قوی تر و وجیه تر بوده است. مسجد بهترین محل برای مومن است. در توصیف رابطه مسجد با مومن روایتی است که مثال مسجد و انسان مومن، مثال ماهی و آب است و چون جایگاه نهایی انسان مومن بهشت است. از آن جا که مسجد یکی از شاخص ترین بناهای معماری اسلامی است مطالعه و پژوهش درباره آن ضروری به نظر می رسد. مسجد جلوه ای از زیبایی های بصری و نمونه بارزی از تلفیق و ارتباط فرم های نمادین با باورهای اعتقادی است. مسجد در اصل منتسب به ذات اقدس خداوند است و در بیان معماری هنرمندانه آن از ماورایی ترین دریافت های بشری بهره گرفته می شود. مساجد اسلامی در کنار مهم ترین فضای عبور و مرور و زندگی روزمره مردم ،بازارها، میدان ها و میدانچه ها، کاخ ها و… واقع اند. واژه مسجد به معنی محل سجده است و به مکانی اطلاق می شود که مسلمانان در آن عبادات خویش و مهم ترین آنها نماز را به جای می آورند: از دیدگاه نمادگرایی، مسجد نماد حضرت حق و پیشگاه ربوبیت است. مسجد جامع کوفه در طول حیات پر بارش، وقایع بسیاری را به چشم دیده است، که شاید با اهمیت ترین دوره آن – از دیدگاه تشیع – نیم قرن اول حیات آن باشد. این دوره مدت خلافت ظاهری حضرت علی و حوادث مربوط به قیام مسلم بن عقیل، سفیر امام حسین (ع) در کوفه، را شامل می شود. بدیهی است که مسجد کوفه، از هزاران سال پیش از خلقت حضرت آدم (ع) وجود داشته و نی پیش از خلقت حضرت آدم (ع) عبادتگاه ملائکه و مخلوقات خداوند بوده است. به همین منظور در این مقاله، ساختار کلی، مسجد جامع کوفه مورد بررسی قرار گرفته است. در این نوشتار سعی بر آن است که از نه منظر تاریخی و وقایع نگاری، بلکه از نگاه پیشینه معماری، نظری به آنچه در این مدت یعنی از زمان تاسیس مسجد در سال 17 ه. ق تا وقوع حادثه کربلا در سال 61 ه.ق بر این مسجد گذشته است، می پردازیم. پژوهش حاضر، به بررسی روند مسجد جامع کوفه، درهای مسجد، ستون های مسجد پرداخته میشود و در لابلای مطالب اشاره به ساختمان سازی شهر کوفه و مسجد کوفه و اشاره هایی هرچند کوتاه به بعضی ازحوادث تاریخی آن میکنیم. در ادامه باید گفت که، روش کار، از روش توصیفی به دو صورت مطالعات اسنادی – کتابخانه ای بوده است.